مبانی انسان شناسی در تمدن نوین اسلامی

علم و تکنولوژی بشر، روز به روز پیشرفت کرد و تمدن وابسته آن نیز در جهان گسترش یافت.
با پیشرفت علم، و افزایش سطح رفاه، سه شاخصه انسانیت (آرامش و شادی و مهربانی) در سراسر زمین روز بروز بیشتر در سیری نزولی فرو رفت.

در قرآن که تجلی خالق عالَم در مقام کلام است، زمین اولین و قدیمی‌ترین مخلوق خداوند است، و خداوند بعد از زمین به خلقت آسمان‌ها پرداخته است، اما صریحاً اعلام می‌کند که این اولین و قدیمی‌ترین مخلوقش را با هر چه در آن است؛ فقط برای انسان آفریده است.
پس از نظر خداوند، محور خلقت انسان است، و این محور باید محور اداره زمین نیز قرار گیرد.
هرجا تمدنی حول محوری غیر از این محور شکل گرفت، محکوم به بیراهه، سقوط و فناست.
آیا در تمدن کنونی حاکم بر جهان، محور رشد علم و رفاه انسان نیست؟ پس چرا جهان با این سطح از رکود انسانی و اخلاقی روبروست؟

از سویی خداوند در قرآن، زمین را میراث صالحان معرفی نموده و کمال آنرا در این دوره می‌داند.
محور تمدن حاکم در حکومت صالحان، به کمال رسانیدنِ انسان است. کدام انسان؟
منظور قرآن از انسان، روحی جاودانه و بالقوه از تمام کمالات خداوند است که قادر است در رحم دنیا به فعلیت رسیده و صاحب تمام کمالات خداوند باشد.
قرآن انسان کامل و به بلوغ رسیده را خلیفه‌الله معرفی نموده و او را جانشین خویش در زمین معرفی می‌کند.

از نظر قرآن، صالحان کسانی هستند، که انسان را با روح جاودانه و بی‌نهایت او نگریسته و تمام علوم و تکنولوژی و سبک زندگی او را بر اساس رشد و تکامل این انسان جاودانه تعریف می‌کنند نه صرفاً بشری با کمالات گیاهی و حیوانی.

بنابر این توضیحات، اولین نیاز در تشکیل یک تمدن الهی، نگرشی جامع به انسان از دیدگاه خالق او می‌باشد. انسان‌شناسی پایه تمام علوم در تمدن جدید بوده و خواهد بود، و تمان علوم بر اساس رابطۀ آنها با انسان تعریف خواهند شد.

در کارگاه «مبانی انسان شناسی در تمدن نوین اسلامی» که برای اساتید دانشگاه شاهد در مرداد ۱۴۰۱ برگزار شد، به مسیر منطقی تشکیل یک تمدن الهی، بر مبنای تغییر دیدگاه انسان به حقیقت خویش، پرداخته‌ایم.